سیستم ترمزیکی از حیاتی ترین اجزای ایمنی در وسایل نقلیه، برای کنترل سرعت و متوقف کردن آن به شمار میرود. سیستم ترمز از چند بخش اصلی شکیل میشود که عبارتند از: لنت ترمز، کلیپر ترمز، روغن ترمز، بوستر ترمز و دیسک. اکثر سیستم های ترمز با روغن کار میکند که با فشردن پا بر روی پدال ترمز،بوستر ترمز فعال میگردد و روغن ترمز را به پشت پیستون های سیلندر ترمز هدایت میکند و باعث حرکت پیستون ترمز به بیرون میگردد و لنت ترمز را به دیسک نزدیک کند و در نهایت، کاهش سرعت و ایجاد اصطکاک در چرخها را بهمراه دارد.
سیستم های ترمز انواع مختلفی دارد که از اصلی ترین آن ها میتوان به ترمز های کاسهای و ترمزهای دیسکی اشاره کرد. در حال حاضر استفاده از ترمزهای دیسکی مرسوم تر و رایج تر است که بسیاری از سیستم های ترمز امروزی از جمله ترمزهای ABS , EBD , ASR روی ترمزهای دیسکی قابل اجرا هستند.
دیسک چرخ
دیسک چرخ قطعه ای دایره ای شکل است که بر روی چرخ قرار گرفته و همزمان با حرکت چرخ، دیسک ترمز نیز در حال چرخیدن است و سرعت هر دو برابر است. دیسک چرخ نقش اساسی و مهمی را در سیستم ترمز بر عهده دارد. با توجه به کاربرد این قطعه که وظیفه متوقف کردن خودرو یا موتور سیکلت را بر عهده دارد، با فشار پا بر روی پدال ترمز و ایجاد اصطکاک بین لنت و دیسک، سرعت وسیلهی نقلیه کاسته شده و در نهایت موجب توقف آن میگردد. این قطعه جزو لوازم مصرفی خودرو بوده که اگر در زمان مناسب تعویض نشود موجب خرابی قطعات دیگر میگردد. دیسک چرخها ساخته شده از موادی مانند آهن، فولاد، چدن، آلومینیوم و سرامیک هستند.
انواع دیسک ترمز
به طور کلی دیسک چرخ ها به دو دسته معمولی و خنک شونده تقسیم میشوند. طراحی دیسک های معمولی بسیار ساده بوده و دارای سطحی صاف و صیقلی است. اما دیسک های خنک شونده انواع مختلفی دارد که با طراحی خاصی تولید شدهاند.
دیسک چرخ معمولی
در حال حاضر از رایج ترین و ارزان ترین دیسک چرخها، میتوان به این نوع دیسک اشاره کرد که اغلب شرکت های خودرو سازی از این مدل دیسک استفاده میکنند. متریال دیسک چرخ معمولی آهن است که به دلیل وجود سطح صاف و یکپارچه، داراری حرارت بالایی است و در استفاده طولانی مدت از ترمز باعث کاهش کارایی این قطعه میگردد. دیسک چرخ توسط دو پیچ و یک مهره به چرخ وصل میگردد.
دیسک چرخ خنک شونده
دیسک چرخ خنک شونده یا هوا خنک نیز انواع مختلفی دارد که از لحاظ طراحی و کارایی با یکدیگر متفاوت هستند. اصولا این نوع دیسک ها به دلیل داشتن سوراخ و شیار در سطح خود، گرما را کاهش داده و تا حد زیادی از خوردگی دیسک جلوگیری میکند.
- دیسک ترمز سوراخ دار
سطح این نوع دیسک دارای سوراخ های متعددی است. طراحی این دیسک برای خروج گرما و گازهای ناشی از برخورد لنت با دیسک چرخ است. برخورد لنت با دیسک چرخ باعث ایجاد گرما و همچنین خروج گاز و ذرات ریزی میشود که سطح دیسک را میپوشاند. این امر موجب کم شدن تماس لنت و دیسک گردیده و در نهایت موجب کاهش قدرت بازدارندگی وسیله میگردد که با استفاده از این مدل دیسک میتوان عملکرد ترمز را افزایش داد. به طور کلی دیسک سوراخ دار یک دیسک ترمز کارآمد است که هنگام انجام مانورهای کوتاه بیش از حد گرم نمی شود.
- دیسک شیاردار
دیسک چرخ شیاردار، دارای کانالهای کم عمقی هستند که برای کمک به حذف ذرات ریز و گازهای تولید شده تعبیه شده است. دیسک های شکافدار مانند دیسک چرخ سوراخ دار عمل میکند با این تفاوت که سرعت حذف گرما و گازها و گرد و غبار توسط این دیسک بیشتر است و میتواند تاثیر بسزایی در عملکرد ترمز داشته باشد. استفاده از این دیسک در خودروهای استاندارد توصیه نمیشود. دارندگان اتومبیلهای مسابقهای به دلیل استفادهی زیاد از ترمز دیسک شیاردار را انتخاب میکنند.
این دیسک علاوه بر بهبود بخشیدن به عملکرد سیستم ترمز، مقاومت و طول عمری بیشتری نسب به دیسک سوراخ دار دارد. شیار ، اصطکاک بین لنت و دیسک را بیشتر میکند که این مسئله موجب فرسوده شدن لنت میگردد.
- دیسک سوراخ دار و شیاردار
این دیسک ترمز از ترکیب تعدادی سوراخ و شیار در کنار هم ساخته است که تا حد زیادی از معایب آن کاسته شده است. کاربرد این محصول نیز خارج شدن آب، گاز و ذرات ریز است و اصطکاک لنت را تا حد زیادی کاهش میدهد. این نوع دیسک در شرایط جوی مرطوب تاثیر مثبتی دارد، زیرا شکاف ها و سوراخ ها مانع ایجاد لایه ای از آب بین دیسک و لنت میشود. دیسکهای ترکیبی هیچگونه محدودیتی برای نصب روی خودروهای مختلف ندارد.
علل خرابی دیسک ترمز چیست؟
خراب شدن دیسک ترمز بسیار خطرناک است ولی با توجه به دوام بالای این قطعه خوردگی و شکستن آن به ندرت اتفاق میافتد. خرابی دیسک چرخ به عوامل مختلفی بستگی دارد که در ادامه به بررسی علل آن می پردازیم.
- تغییر دما:
- سرد و گرم شدن دیسک باعث تغییر حالت دیسک میشود. این اتفاق موجب خوردگی و تاب برداشتن دیسک میشود. تغییر شکل دیسک باعث خراشیده شدن لنت میشود که در این صورت خرابی لنت را نیز در پی دارد.
- داغ شدن دیسک:
- داغ شدن دیسک باعث سوختن لنت میشود و اصطکاک آن بر روی دیسک بیشتر میشود و در نهایت موجب خراب شدن دیسک میشود.
- عدم تعویض به موقع لنت :
- اگر از تعویض لنت در زمان مناسب غافل شوید با خرابی دیسک ترمز نیز مواجه خواهید شد. هنگامی که مواد روی لنت تمام شود و به آهن برسید، علاوه بر عدم عملکرد ترمز، برخورد آهن لنت موجب سایش دیسک میشود.
- استفاده از لنت نامرغوب:
- لنتهایی که از کیفیت کمی برخوردارند، رابطه ی مستقیمی با کم شدن طول عمر دیسک دارند. لنت های نامرغوب به دلیل دارابودن ناخالصی، به خوبی پودر نمیشوند و هنگام ترمز گرفتن، در اثر اصطکاک با دیسک موجب خوردگی و خرابی دیسک ترمز میشود.
علایم خرابی دیسک ترمز
- لرزش پدال ترمز :
- یکی از دلایل لرزش پدال ترمز و ایجاد صدای سوت از لنتها، تاب برداشتن دیسک است.
- نازک شدن ضخامت دیسک ها:
- نازک شدن ضخامت دیسک ها، ترمزگیری را کاهش میدهد و لرزش خوردو را نیز در پی دارد.
- ایجاد شیار بر روی دیسک ترمز:
- شیار هایی که به مرور زمان در اثر تماس با لنت های ترمز روی سطح دیسک ها ایجاد می شوند یکی از دلایل خرابی دیسک ترمز است و موجب لرزش در پدال ترمز میگردد. در این صورت دیسک ترمز نیاز به تعویض دارد.